Old School viert 100 jaar Zangeres Zonder Naam: 'Een self-made woman'
Terwijl Leiden in het teken staat van de jonge Rembrandt, wordt bij Old School op het Pieterskerkhof een ander icoon gevierd. Op 5 augustus is het honderd jaar geleden dat Mary Servaes-Bey, ook wel bekend als de Zangeres Zonder Naam, geboren werd in Leiden. Met een expositie rond haar werk en leven biedt Old School een sfeervolle blik op de zangeres, die in Leiden veel inspiratie vond voor haar levensliederen. Roos-Marijn Kinkel, eigenaar van Old School, vertelt over de expositie.
‘We werden een tijdje geleden benaderd door Frank van Leeuwen van Prokwadraat, de organisator van het Leids festival van het levenslied. Hij vroeg of wij een expo rond de Zangeres Zonder Naam wilden organiseren en dat leek ons heel leuk. Op 5 augustus is het 100 jaar geleden dat ze geboren werd in Leiden dus dat gaan we vieren met vlaai, want later is ze naar Limburg verhuisd. Samen met Erfgoed Leiden maken we op die dag haar geboorteakte openbaar. De echte ligt bij Erfgoed Leiden, wij hebben een replica.’
Was je zelf een fan voordat je aan deze expositie begon te werken?
‘Eigenlijk wist ik tot een paar jaar geleden niet zo goed wie ze was. Nu heb ik me ingelezen en ben gaan luisteren naar haar liedjes. Het verbaast me waarover ze zingt. Ze heeft veel ellende meegemaakt en dat hoor je terug in haar teksten. Ik kan me voorstellen dat het voor veel mensen een bepaald soort troost biedt, dat zij zich in haar nummers en in haarzelf herkennen. Ik ben geen fan, maar ik vind het een zeer bijzondere vrouw, een self-made woman zoals we tegenwoordig zouden zeggen.’
Als je naar haar muziek luistert, herken je Leiden daar dan in?
‘Ja, vooral het Leiden uit die tijd. De stad was arm, veel fabrieken, grote gezinnen, veel problemen, mensen die op straat leefden. Ik kan me voorstellen dat zij heel erg gevormd is door de stad en door wat ze hier heeft meegemaakt. Ze kwam zelf uit een groot gezin, er was veel armoede, haar vader dronk zijn loon op voor hij naar huis ging, net zoals in die tijd bij veel gezinnen gebeurde. Vanaf haar veertiende werkte ze in een wolfabriek. Zij is een voorbeeld van iemand die in Leiden op die manier is opgegroeid. Ze heeft na haar jeugd altijd in Limburg gewoond, maar dat hoor ik niet terug in haar stem of haar liedjes.’
Old School is jarenlang een school geweest, ook een plek die gevormd is door Leidse geschiedenis. Zou ze hier ooit geweest zijn?
‘Dit is gebouwd in 1924, het was een Rooms-Katholieke jongensschool dus ze heeft hier niet op school gezeten maar ze is er vast weleens voorbij gelopen. Of misschien was ze wel verliefd op een jongen die hier op school zat…’
Welk element uit haar leven of haar werk heeft je echt verrast?
‘Wat ik heel leuk vind is dat ze haar kleding vaak zelf maakte. Haar accessoires en hoe ze eruit zag, daar gaf ze zelf vorm aan. Toen ik haar voor het eerst zag dacht ik: zij is gevormd door een platenbaas die bepaalde wat ze aantrok en wat ze moest zingen. Maar dat heeft ze juist heel erg zelf bepaald, haar kledingkeuze en haar imago. Die kleding is na haar overlijden geëxposeerd in de Lakenhal en vervolgens geveild. Er zijn dus heel veel mensen die nog steeds jurken van haar hebben. Dat leeft voort. Morgen gaan we langs bij een verzamelaar in Friesland. Hij heeft vijf jurken, de bril van haar man Sjo, een ketting. Eén jurk mogen we lenen voor de expositie, die heeft ze ook zelf gemaakt.’
Heeft ze haar artiestennaam ook zelf bedacht?
‘Nee, dat was platenbaas Johnny Hoes. Ze was achtergrondzangeres voor iemand anders. Hoes hoorde die plaat en zei: die zanger vind ik niks, maar die andere stem, wie is dat? Hij omschreef het als een stem waar je geen naam aan kunt geven, dus zo werd het de Zangeres Zonder Naam. Volgens mij was ze daar zelf niet zo blij mee in het begin.’
Wie hoop je dat deze tentoonstelling komt bezoeken?
‘Hopelijk komt er een jonge generatie kijken en ontdekken wat voor vrouw zij was, maar ik hoop ook vooral dat haar fans komen. Dat vind ik heel bijzonder: er zijn nog steeds heel veel mensen echt fan, mensen die troost putten uit haar muziek. Eigenlijk is ze de vrouwelijke André Hazes, daar mogen we best trots op zijn.’
De expositie over de Zangeres Zonder Naam wordt op maandag 5 augustus om 12:00u geopend en is daarna iedere vrijdag, zaterdag en zondag gratis te bezichtigen in Old School.
.jpg)