Waar blijft de universiteit?

Door Van Engelenhoven & Van Kessel op 20 januari 2014

Een ontbrekende schakel
Leiden lijkt de afgelopen jaren in een stroomversnelling te zitten als het gaat om culturele bezigheden. Het Leiden International Film Festival (LIFF) begint steeds meer naam en faam te krijgen, de Museumnacht wordt ieder jaar weer beter bezocht, jonge Leidse schrijvers als Christiaan Weijts bereiken een steeds groter publiek en er waren zelden zo veel kleine collectieven en kunstorganisaties actief in de Leidse binnenstad. Deze groei aan activiteiten is natuurlijk goed nieuws. Leiden zet zichzelf steeds meer op de kaart als interessante cultuurstad en kan zo mooi laten zien welke creativiteit en diversiteit de stad te bieden heeft. Deze groei wordt sterk gefaciliteerd door verschillende instanties die actief zijn in de stad. Natuurlijk is de gemeente zelf instrumenteel in het faciliteren van allerhande activiteiten. De laatste jaren heeft de gemeente veel panden zoals die aan de Aalmarkt beschikbaar gesteld aan collectieven die gericht zijn op het aanmoedigen van de kunstsector in de binnenstad. De OPEN | Makers galerie aan de Aalmarkt is hier een goed voorbeeld van.

OPEN|Makers aan de Markt © Peen en Ui

Toch ontbreekt er een grote verbindende instelling bij haast alle bovengenoemde activiteiten. Een Leidse instantie waar de stad met geen mogelijkheid omheen kan. De universiteit zou een voor de hand liggende kanshebber moeten zijn voor deze rol. Het is jammer dat een productieve integratie van de universiteit in de Leidse kunst- en cultuursector tot dusver niet echt lukt.

Aanwezig, maar op afstand
De universiteit is erg aanwezig in de stad en het actieve studentenleven zal ook zeker aan niemand voorbijgaan. Inderdaad, voor veel culturele bezigheden hoeft het ook niet al te veel inspanning te kosten om een groep studenten aan te trekken en vele culturele ondernemingen danken we ook aan initiatieven van studenten zelf. Zie het LIFF, Stukafest of Summer Jazz Leiden. Het is frappant om te merken dat dit soort succesvolle evenementen, hoewel deels verbonden aan de universiteit, zelden door de universiteit aangemoedigd of gepromoot worden. Juist in een tijd waarin valorisatie het sleutelwoord is van het wetenschappelijk beleid en de gedachte heerst dat het belangrijk is om aan het publiek te kunnen tonen en uitleggen waar de universiteit zoal mee bezig is.

Summer Jazz Leiden 2013, © Mixed Grill

Het lijkt een diepgeworteld probleem. De universiteit huisvest allerhande interessant, relevant en actueel onderzoek, maar lijkt vaak moeite te hebben met het publiek te tonen waar ze mee bezig is. Dit kenmerkt zich door de moeilijkheden die de universiteit kennelijk ondervindt bij het trachten om een publiek van buiten naar haar eigen activiteiten te lokken. De vele symposia en lezingen die jaarlijks worden georganiseerd kunnen enkel op een groot publiek rekenen als er een nationale of internationale beroemdheid komt spreken. Het publiek lijkt zelden geïnteresseerd in het bijzondere onderzoek dat wordt verricht en hangt veel liever aan de lippen van sprekers als Ban Ki Moon.

De Nacht van Kunst en Kennis: een uitgelezen kans
Er zijn natuurlijk wel uitzonderingen op deze regel. De Nacht van Kunst en Kennis in september was een groot succes en een uitgelezen moment voor de universiteit om te laten zien wat deze allemaal te bieden heeft. Toch, ook hier is de universiteit slechts heel selectief aanwezig. De Nacht van Kunst en Kennis leek sterk uit te gaan van het idee dat kunst toebehoort aan culturele instellingen als de vele musea die Leiden rijk is, terwijl de kennis vooral geïnterpreteerd werd als exacte wetenschap. Zo stonden er 3D-printers in de Lakenhal, stonden in het Rijksmuseum voor Volkenkunde voornamelijk lezingen over de voedingswaarde van insecten op het programma en bestond de rest van het wetenschappelijke gedeelte voornamelijk uit bètawetenschappers die zeer veel chemische, wiskundige en natuurkundige weetjes wisten te vertellen over eten (eten was duidelijk het meest geliefde onderwerp van de avond, zoals in het programma is terug te zien).

Natuurlijk is het goed dat de bètawetenschappen zo aanwezig zijn. De vele activiteiten die zij verzorgden laten duidelijk zien dat wetenschapsbeoefening en kunstbeleving veel met elkaar te maken kunnen hebben. Maar de bètawetenschap is niet bepaald de enige onderzoeksrichting die de Universiteit Leiden te bieden heeft. Dat maakt de afwezigheid van enkele andere faculteiten dan ook zo navrant. Want welke andere faculteit zou beter de relatie tussen kunst/cultuur en wetenschap beter uit kunnen leggen dan geesteswetenschappen? Studierichtingen als kunstgeschiedenis en literatuurwetenschap zijn dagelijks bezig met het kritisch overdenken van de betekenis van kunst in de maatschappij. Of wat te denken van rechten? Er is veel debat omtrent technologische ontwikkelingen en copyright, een uitgelezen kans dus voor deze faculteit om haar expertise op dat vakgebied te tonen. Deze situatie ligt complexer dan wij hem nu presenteren. De Nacht van Kunst en Kennis is een jong evenement dat pas één editie achter de rug heeft. Er zijn verschillende belanghebbende partijen bij betrokken en het is een enorm lastige taak om deze verschillende partijen op een lijn te krijgen wat betreft de inhoudelijke invulling van het programma. Een interessant probleem waar we langer bij stil zullen staan in één van onze komende blogs.

Academisch winkelen
Er zijn al verschillende samenwerkingsverbanden tussen de verschillende sectoren in Leiden die al behoorlijk goed werken. Een goed voorbeeld is het Verrassend Winkelweekend, een initiatief dat de Leidse detailhandel in aanraking brengt met de culturele sector, en tegelijkertijd het winkelend publiek trakteert op muziek, poëzie en kunst.

Verrassend Winkel Weekend maart 2013 © Sleutelstad

Wij zijn van mening dat de universiteit in zulk soort initiatieven ook een significante rol kan spelen. Juist door met eigen onderzoek naar de stad zelf toe te komen, door bijvoorbeeld winkelend of uitgaand publiek kennis te laten maken met haar verschillende bezigheden, kan de universiteit haar eigen positie in de stad verstevigen. Het is een vorm van valorisatie die wellicht niet direct in patenten is uit te drukken, maar zeker een positief effect zal kunnen hebben op de maatschappelijke functie van de universiteit en haar onderzoek. Cultuur?Barbaar! gaat in februari met Verrassend Winkel Weekend samen werken en zodoende een poging wagen de universiteit naar het winkelend publiek te brengen. Tijdens het laatste weekend van februari zal er een miniconferentie georganiseerd worden waar Masterstudenten en jonge onderzoekers de kans krijgen om hun eigen onderzoek te presenteren. Deze presentaties zullen afgewisseld worden met muzikale en kunstzinnige bijdragen van jonge Leidse muzikanten en kunstenaars.

Op zoek naar de verbinding
De vraag is dus hoe de universiteit zichzelf, en met name haar vele activiteiten, meer kan integreren in de stad Leiden. De cultuursector kan hier een sleutelrol in spelen, maar ook de universiteit zal een steentje bij moeten dragen wil zij sterker verankerd zijn in de bruisende culturele sector van Leiden. De komende blogreeks zullen wij wijden aan de vraag op welke manier deze verschillende sectoren elkaar kunnen benaderen en nauwere samenwerkingsverbanden aan kunnen gaan. We zullen verslag doen van de verschillende activiteiten die Cultuur?Barbaar! organiseert en het debat aangaan met de verschillende partners die essentieel zijn voor het slagen van het festival. Ook zullen we enkele belangrijke mensen in de Leidse culturele sector aan het woord laten om hun visie over de samenwerking tussen de universiteit Leiden en de Leidse cultuursector uiteen te zetten.

Gerlov van Engelenhoven & Looi van Kessel

Over Cultuur?Barbaar!
Gerlov van Engelenhoven en Looi van Kessel zijn organisatoren van het jonge jaarlijks terugkerende kunst- en muziekfestival Cultuur?Barbaar! dat ieder jaar een samenwerking met een conferentie aan de Universiteit Leiden aangaat. De doelstelling van het festival is om op een kunstzinnige wijze te reageren op onderzoek aan de universiteit en daarmee een brug te slaan tussen activiteiten in de Leidse cultuursector en een van de belangrijkste Leidse instellingen.

C?B! kaartje © Siebe Bluijs en Sim Kaart

Het afgelopen jaar vond het festival plaats in augustus, in samenwerking met de conferentie Benjamin’s Figures, en bood ruimte aan kunstenaars en muzikanten in o.a. de Vrijplaats Middelstegracht, de Qbus en de Open | Makers galerie aan de Aalmarkt, waar deze op kunstzinnige wijze een reactie konden geven op de thematiek van de conferentie (zie onder andere hier en hier voor korte samenvattingen van het evenement).

Tweeten