10 januari 2017,

Hoera! 100 jaar De Stijl

In het Achmea-gebouw wordt eind januari het startsein gegeven voor de viering van honderd jaar De Stijl in Leiden. Met exposities, lezingen, concerten en theater wordt er het hele jaar stilgestaan bij deze kunstbeweging.

^{Dit artikel verscheen op 7 januari in het Leidsch Dagblad

Auteur: Theo de With}

Lees het artikel online, klik hier

Het Achmea-pand is één van de opvallendste gebouwen die de laatste jaren in Leiden zijn neergezet. Al die gekleurde vlakjes zorgen voor een vrolijk uiterlijk. Ze zijn niet geheel toevallig op de tekentafel ontstaan; architect Fons Verheijen liet zich hiervoor nadrukkelijk inspireren door De Stijl.

Het kunstwerk ’Ritme van een Russische dans’ van Theo van Doesburg was zijn grote inspiratiebron. De lijnen, de vlakken, de primaire kleuren. Verheijen heeft daar goed naar gekeken en ze vervolgens in zijn architectuur toegepast.

Startsein

Het Gemeentemuseum in Den Haag presenteert een grote tentoonstelling rond Piet Mondriaan. Het Centraal Museum in Utrecht zoomt in op Gerrit Rietveld en zijn Rietveld Schröderhuis, dat uitgegroeid is tot een icoon van De Stijl. In Leiden zou De Lakenhal het meest voor de hand liggende museum zijn om groots uit te pakken met Theo van Doesburg en De Stijl. Maar De Lakenhal zit dicht. Het museum wordt gerestaureerd en uitgebreid.

,,Van de nood hebben wij een deugd gemaakt’’, zegt de Leidse cultuurmakelaar Mirjam Flik. ,,Leiden heeft geen Mondriaans en geen Rietveldhuis. Heel even dachten we met lege handen te staan. Maar toen zijn we gaan brainstormen met de Leidse cultuursector en borrelden mooie plannen op.’’

Geboortestad

De Veenfabriek, Beelden in Leiden, Stadsgehoorzaal, LUMC, De Lakenhal; ze komen in 2017 allemaal met één of meerdere projecten om Leiden als geboortestad van De Stijl op de kaart te zetten. Daarnaast zijn er tal van kleinere initiatieven. ,,Ik denk dat wij een mooi programma kunnen bieden", aldus de cultuurmakelaar. ,,Wij beperken ons niet tot één tentoonstelling, maar er gebeurt het hele jaar door van alles in de stad.’’

De Stadsgehoorzaal trapt op 27, 28 en 29 januari af met een weekend waarin muziek uit 1917 centraal staat. Violiste Maria Milstein heeft het programma samengesteld. Ze speelt onder anderen samen met pianiste Hanna Shybayeva en acteur Tijs Huys. Er klinkt muziek van componisten als Schönberg, Ravel, Stravinsky en Korngold.

Theatergezelschap de Veenfabriek maakt een drieluik rond de centrale figuren van De Stijl: Bart van der Leck, Piet Mondriaan en Theo van Doesburg. Aan elk van deze kunstenaars wordt een muzikale voorstelling gewijd.

De galerie van het LUMC toont in de zomer werk van tien hedendaagse kunstenaars, die beïnvloed zijn door de geometrische vormentaal van De Stijl. Iets dergelijks doet Beelden in Leiden, maar dan met driedimen- sionaal werk en in de openlucht.

De Lakenhal

De Lakenhal gaat noodgedwongen ook naar buiten. Op het Pieterskerkhof wordt een openluchtmuseum ingericht. Een schilderij van Piet Mondriaan dient als basis voor de plattegrond. Internationale kunstenaars tonen monumentale wall-paintings in dit openluchtmuseum. Dat gebeurt in de maanden juni, juli en augustus. In de naastgelegen Pieterskerk is in dezelfde periode aanvullend werk te zien.

,,Het Nederlands Bureau voor Toerisme zet een grote promotiecam- pagne op rond De Stijl’’, weet Martijn Bulthuis, directeur van Leiden Marketing. ,,Met de slogan ’Van Mondriaan tot Dutch Design’ gaan we in het buitenland de boer op. Het zal niet meteen drommen Chinezen en Japanners op de been brengen.’’

,,Maar we denken dat toeristen uit omringende Europese landen zeker in deze culturele manifestaties geïnteresseerd zullen zijn.’’

,,Maar we hopen ook de gewone Leidenaar te bereiken’’, voegt Mirjam Flik toe. ,,Al zal dat een uitdaging zijn, dat geef ik meteen toe. De Stijl is niet elitair. De kunstenaars waren heel erg bezig met de maakbaarheid van de samenleving. Er zit een sociale gedachte achter. Daarom gaan we ook Stijldiners met Leidenaars organiseren om te onderzoeken in hoeverre dat gedachtegoed nog actueel is. Daarbij kunnen thema’s als zorg en armoede aan bod komen.’’

Fontein

Dat in Leiden nauwelijks blijvende herinneringen aan De Stijl zijn te vinden, is een handicap. Andere steden hebben daardoor in aantrekkelijkheid een streepje voor. Als De Lakenhal in 2019 heropent, krijgt dat museum wél een zaal die permanent aan Theo van Doesburg en De Stijl is gewijd.

Niet iedereen wil daarop wachten. Een groep Leidenaars ijvert al jaren voor de plaatsing van de fontein ’Vierkant in Vierkant’ ergens in de stad. Theo van Doesburg ontwierp dit kunstwerk in 1917 voor Leeuwarden, maar het werd nooit uitgevoerd.

Arjen Pels Rijcken uit Oegstgeest, voormalig bestuurslid van de stichting Beelden in Leiden, werd gevraagd zijn schouders eronder te zetten en het lijkt hem te lukken. In de loop van dit jaar wordt de fontein geplaatst voor het voormalige belastingkantoor aan de Morssingel. Het kunstwerk wordt van betonblokken gebouwd. Het wordt 8 meter hoog en 4,5 meter breed. ,,Het blijft twee jaar staan’’, legt hij uit. ,,Daarna gaat dat gebied op de schop. Vervolgens keert een permanente versie terug.’

^{Meer over Vierkant in Vierkant in het Leidsch Dagblad, klik hier}